Toen ik zondag met Flint (onze hond) door de duinen liep, zag ik een paar zeemeeuwen langs de duinenrij zweven op de wind. Met een minimum aan inspanning lieten ze zich drijven op de wind die vanuit zee tegen de duinenrij blaast en dus omhoog gaat. Zo volgden ze zonder vleugelslagen de lengte van de kust en verdwenen richting Katwijk. Ze verschenen, ze waren, ze verdwenen. Nisargadatta Maharaj heeft ooit gezegd: “Alle verschijnen en verdwijnen vooronderstelt een verandering tegen een onveranderlijke achtergrond”. De zeemeeuwen verschijnen tegen de achtergrond van de grenzeloze hemel. Alles wat verschijnt en weer verdwijnt, of dat nu de vorm heeft van een vogel of een gedachte, heeft een grenzeloze, ongeboren, eeuwige achtergrond. Noem deze achtergrond maar Leegte, of Zijn, of Bewustzijn. Niet mijn bewustzijn, maar alomvattend bewustzijn. Direct is dan duidelijk dat de meeuw, de gedachte, iedere vorm, zo compleet afhankelijk is van de achtergrond, en vice versa. Dat achtergrond en vorm compleet zichzelf en één zijn. Meeuw is hemel, gedachte is leegte, ik ben bewustzijn. 

Gisteren een week geleden overleed mijn moeder op 92 jarige leeftijd. Het lijkt wel of dit jaar de lente helemaal in het teken staat van sterven. Zes weken geleden Helen’s moeder, kort daarna Frits Blog, nu mijn moeder. Een tragedie is het niet. Ma was oud en meer dan klaar met haar leven. Ze wilde echt niet meer. Ze is rustig in haar slaap overleden, zonder dat er grote tekenen waren dat haar sterven aanstaande was. Dit schreef ik voor haar direct na haar overlijden. 

Ma
Sneeuwvlokken vallen
Uit de eindeloze hemel
In de bodemloze zee
Elk een eigen weg omlaag
Hemel sneeuwvlok zee
Zo was je leven
Jouw eigen weg
En naast je even
Andere wegen
Ander leven
Gezien gekend geliefd
En dan verloren
En met geen duizend woorden
Noch met miljoenen oren
Is nog te zeggen of te horen
Wie je was
Ondeelbaar één
Eén sneeuwvlok is de zee

Dit weekeinde vertrek ik voor drie weken naar Parijs. Werken met mijn leraar, mediteren, met koans klooien, praten, gewoon de dagelijkse dingen die ik in Parijs doe. Ik heb de reis al zo vaak gemaakt, ben er al zo vaak geweest. En toch is dat iedere keer weer aanleiding voor gemengde gevoelens. Aan de ene kant ben ik blij om weer naar Parijs te gaan om te werken met mijn leraar, te mediteren, met koans te werken …….. En aan de andere kant voel ik me bezwaard om Helen en de kids achter te laten, niet even met Helen op de bank te kunnen kletsen of met z’n tweeën even TV te kijken, gewoon de dagelijkse dingen die ik thuis doe. Als ik in Parijs ben, mis ik Den Haag en alles en iedereen in Den Haag, als ik in Den Haag ben mis ik Parijs en alles en iedereen in Parijs. Jarenlang worstelde ik met die ogenschijnlijke tegenstrijdigheden, tot ik me realiseerde: Dit is wat er is in mijn leven. Ik omvat dat allemaal. Er is geen tegenstrijdigheid, er is geen strijd nodig. Alleen het liefdevol omarmen van alles wat er is, zelfs mijn ogenschijnlijk tegengestelde polen en zelfs het gemis dat daar soms uit voortvloeit. Er zijn geen tegenstrijdige gevoelens, maar wel gemengde gevoelens. Hoe mooi! Tot over drie weken allemaal. 

Afgelopen dinsdag is Helen’s moeder (eindelijk) overleden. Ze was 87 en dement en leed aan een bloedziekte. Ze heeft in haar leven heel wat afgeleden. Drie lange jaren in een Japans gevangenenkamp, een dochter die door een ongeval om het leven kwam, de dood van haar man waardoor ze alleen achterbleef, een nare bloedziekte die haar kracht ondermijnde, Alzheimer met alle angsten en verlies aan controle van dien. En dat is maar een greep. Tegelijkertijd: Ze heeft een prachtig leven gehad. Opgroeien in een tropisch paradijs, een bijna levenslange diepe liefde in een zeer gelukkig huwelijk, een mooi en hecht gezin, rissen kleinkinderen, en een voortdurende expressie van liefde naar nagenoeg iedereen. Mens en dier, ze kon ze kennelijk alleen maar benaderen met een (soms bijna irritante) zachtheid en warmte. Zelfs over de Japanners die haar en haar familie onvoorstelbaar slecht hebben behandeld heb ik haar nooit iets verwijtends horen uiten. Dat zat kennelijk gewoon niet zo in haar. Ik voel me verdrietig, weemoedig en tegelijkertijd dankbaar en vooral opgelucht dat ze nu klaar is. Allerlei ogenschijnlijk tegengestelde gevoelens. Het is allemaal zo paradoxaal eigenlijk. Ze heeft geleden en was gelukkig. Ze was prachtig zacht en warm, en soms behoorlijk ongrijpbaar en onduidelijk (wat ik dan weer irritant vond). Ze was alles tegelijk. En ik ben alles tegelijk. En jij ook. Onze ware, al omvattende onbegrensde Boeddha-natuur is altijd zichtbaar. En in Helen’s moeder wel heel erg duidelijk. Boddhisattva Ineke Pelder-de Kat is over gegaan naar de andere oever. 

Gate Gate Paragate Parasamgate Bodhi Svaha.

De kredietcrisis domineert het nieuws nog steeds. Het is erg en het wordt nog erger is de boodschap. De achtergronden lijken complex maar zijn volgens mij uiterst eenvoudig te verklaren uit de ongebreidelde hebzucht die ontstaat uit onze diepe onzekerheid over de werkelijkheid van ons zijn, ons IK. Krediet en geld zijn prachtige hulpmiddelen. Zonder geld zouden we terug vallen op ruilhandel. En krediet stelt een bedrijf in staat om onderzoek te doen, machines en grondstoffen te kopen en daarvoor betaald te worden ná levering van hun producten. Geld, zo leerde ik in de lessen economie, is in zijn kern niets anders dan vertrouwen. En met vertrouwen is niks mis. In tegendeel, vertrouwen in je medemens is een bestaansvoorwaarde. Wat er mis is volgens mij, is dat veel mensen niet langer geld zien als het symbool van vertrouwen in de medemens, maar hun vertrouwen leggen in geld en niet in hun medemens. Voor veel mensen is hun vermogen niet meer een hulpmiddel, maar een belangrijk deel van hun identiteit, hun wezen. Hun identiteit is zo afhankelijk geworden van economisch succes, de grootte van hun huis, hun auto, hun vakantie, dat hun zijn, hun wezen bedreigd wordt als hun bankrekening bedreigd wordt. In de VS en Europa neemt het aantal zelfmoorden als gevolg van de crisis snel toe. Zo tragisch geïdentificeerd zijn we kennelijk met ons financiële welzijn. Deze crisis kan ons in staat stellen het geld-ik te bekijken. En los te laten. 
Als niets buiten mij is, hoe kan ik dan tekort komen? Als ik alles omvat, hoe kan er dan een bodem zijn aan het reservoir van waaruit gegeven wordt? David Loy schreef: “Voor wie zichzelf kent als zijnde niets anders dan de hele wereld, wordt de waarde van geld bepaald door de mogelijkheden die geld kan bieden om het lijden in de wereld te verlichten”. Wat voor goeds kunnen we doen? Wat kunnen we beter doen voor onszelf en anderen, dan terug te keren naar vertrouwen in onze ongelimiteerde ware zelf? (“Buddhism and Money; the Repression of Emptyness Today. Buddist Ethics and Modern Society no31 1991″)

Terug uit Ameland schreef ik over intimiteit (zie het onderwerp van 27 januari jl.). En tijdens de zazenkai van afgelopen zondag heb ik het meer dan eens over intimiteit gehad. In deDenkoroku (“verslag van de transmissie van het licht”) staat een prachtige koan (nr. 42). Een leerling die al heel lang een diepe relatie heeft met zijn leraar, geeft op zeker dag die leraar zijn mantel aan. De leraar vraagt zijn leerling: “Wat is dat onder jouw mantel”? (Met ander woorden, “Wat leeft er in het hart van jouw zijn? Wie ben je ten diepste?”). De leerling kan daarop op dat moment geen antwoord geven. Zijn leraar zegt dan: “Het is uiterst pijnlijk wanneer je zo diep bezig bent geweest met het bestuderen van Zen en je hebt dit niveau niet bereikt. Stel mij de vraag maar. Ik zal het beantwoorden”. De leerling stelt dan de vraag aan zijn meester: “Wat is dat onder uw mantel”? De leraar antwoordt: “Intimiteit”. De leerling heeft onmiddellijk een diepe ervaring van verlichting.
Natuurlijk gaat dit ook over de intimiteit tussen de leraar en deze leerling. De intimiteit van een zeer diepe relatie. En meer fundamenteel gaat het over intimiteit met mijzelf en aanvaarding zonder oordeel van alles wat er in mijzelf aanwezig is. Ten diepste gaat het over het totale één zijn met alles. Ieder onderscheid tussen mijzelf en de wereld valt weg. Er is niets dat ik niet omvat. En zo zit ik, in mijn zwarte vest en groene broek. Intimiteit. Niet afgescheiden, niet geïdentificeerd.
Voor wie een mondje Frans spreekt, deze link leidt naar een recent interview met mijn leraarGenno Pagès Roshi over intimiteit.

Dinsdagavond na de meditatie spraken we over houden van, over liefde en de aard van liefde. Volgens mij is liefde iets dat in onze genen zit. We zijn gebouwd om liefde te voelen en te geven. Of we dat ook durven, of we ook onder alle omstandigheden de openheid en kwetsbaarheid die nodig zijn om te kunnen liefhebben, toe durven te laten is de grote vraag. In het werk van Shelley trof ik een passage aan die me trof. In het essay “on love” schreef hij, dat zelfs wanneer we volstrekt alleen zijn, of ons in een liefdeloze omgeveing bevinden, we onze liefde richten op dieren, planten, de natuur. Zelfs het gras of de lentewind kan ons hart raken. We kunnen het niet laten. We hebben een ongelimiteerde capaciteit tot houden van, zolang we niet vastraken in de behoefte aan de liefde van anderen. Liefde kan gegeven en ontvangen worden. Liefde kan nooit genomen worden. Als je liefde wil, geef het dan.

Weer thuis van anderhalve week op Ameland met mijn leraar, mijn broers en zussen van Dana sangha en een heleboel oude en nieuwe vrienden. In totaal waren we met meer dan driehonderd mensen. Ik heb genoten. Genoten van een week werken met mijn leraar en mensen die me zo dierbaar zijn. En genoten van de ontmoetingen met zoveel oude bekenden en nieuwe gezichten. Ook genoten van Genpo Roshi die driehonderd mensen bijna aan de hand meenam in zijn Big Mind Workshop. Verbazingwekkend hoe mensen die ik al heel lang niet gezien en gesproken heb zo veranderd kunnen zijn en tegelijk zo herkenbaar als dezelfde van toen. Ik herken ze en tegelijk begroet ik ze als nieuw. Ik ken ze en ik ken ze totaal niet. Telkens wisselen tussen weten en niet weten, kennen en niet kennen. Zonder vast te zitten in één van twee. 

Volgende week naar Ameland voor de grote “sangha gathering” met Genpo Roshi. Ik hoorde vandaag dat er meer dan driehonderd personen aanwezig zullen zijn. Met Genpo Roshi kan het niet anders dan groots. Big Mind, Big Sangha, Big Gathering. Voor mij is het ook een periode van tien dagen werken met mijn leraar. Niet alleen werken met koans, meditatie, maar ook gewoon wandelen, thee zetten en praten over alledaagse dingen. Ieder moment is kostbaar. Eens, in een discussie over wat hoofdzaken en bijzaken zouden zijn in het leven heeft Maezumi Roshi naar verluid gezegd: “Er zijn geen bijzaken. Alles is belangrijk”. Even een kopje thee zetten voor mezelf en Helen.

Vanmiddag viel de lotusvijver in de bus. Ieder kwartaal is dat weer een genoegen. En dit keer trof ik een artikel aan over Deshimaru Roshi (1914-1982). Ik kijk naar zijn foto. Krachtig en liefdevol. Op veel van de foto’s die ik op internet vind, lijkt hij een heel klein glimlachje te hebben. Dan valt mijn oog op een kadertje met citaten. Eén daarvan raakt me diep. “Buiten onze geest is er geen geluk en geen ongeluk. Alleen onze geest beslist daarover. In povere omstandigheden kunnen we net zo goed het ware geluk vinden”. Simpel. Alleen mijn kleine ik is alsmaar bezig het één af te wijzen en het ander na te streven. Laat dat vallen en alles is eenvoudig geluk. Het ware geluk.